بررسی اجمالی صنعت متانول
متانول یا متیل الکل سادهترین الکل موجود، قابل اشتعال، فرار، بیرنگ و سمی است. همچنین اولین و مهمترین محصول صادرات پتروشیمی ایران بهحساب میآید. متانول از گاز سنتز تولید میشود که گاز سنتز از گاز طبیعی (متان) یا زغالسنگ با توجه به دسترسی کشورها در تأمین آن، تولید میشود.
متانول جزء صنایع شیمیایی پایه محسوب و یکی از سه محصول بسیار مهم صنایع شیمیایی در دنیا بوده و مواد بسیاری از آن مشتق میشود. استفاده آن در صنایع مختلف، این محصول را بهعنوان یک کالای استراتژیک مطرح ساخته است و نوسان قیمت آن بر بسیاری از صنایع تولیدی اثر میگذارد. همچنین بخش عمدهای از صادرات غیرنفتی را شامل و برای کشورهایی است که دسترسی به ذخایر گاز دارند، به علت ارزآوری صنعت جذابی محسوب میشود (ایران، عربستان و...).
تقریباً ۱۳ درصد از صنعت پتروشیمی ایران را شاخه متانول تشکیل میدهد و شرکتهای پتروشیمی زاگرس، فناوران، شیراز و خارک تولیدکنندههای اصلی متانول هستند.
طبق آمار منتشره موسسه بینالمللی MMSA، در سـال٢٠٢١، ظرفیـت اسـمی تولیـد متـانول جهـان حـدود ١٦١میلیون تن است که حدود ۶۵ درصد آن به ظرفیت عملی میرسد (۱۰۶ میلیون تن)، تجارت جهانی آن نیز حـدود ۷.۳۰ میلیـون تـن بـوده اسـت.
مهمترین بازار متانول در جهان را چین به خودش اختصاص داده است که ایران و عربستان از مهمترین تأمینکنندههای چین هستند و انجام طرحها و پروژههای متانولی چین که به ظرفیت تولید اضافه خواهد کرد تهدیدی برای ایران محسوب میشود.
سایر آسیا هم شامل ژاپن و کره تقاضای خوبی برای متانول داشته که علاوه بر استفاده از متانول بهعنوان سوخت از کاربردهای دیگر آن نیز استفاده میکنند. در اروپا به علت نداشتن گاز و اهمیت به سوختهای زیست دوست استفاده از طرحهای زغالسنگی رو به کاهش است. در امریکا هم مشابه خاورمیانه از گاز استفاده میشود.
دسترسی به آبهای آزاد بینالمللی این دسترسی موجب کاهش هزینه حمل و سهولت صادرات محصولات میشود. موقعیت ممتاز جغرافیایی ایران به لحاظ دسترسی به منابع و ذخایر غنی گاز طبیعی موقعیت ویژهای برای ایران در تولید محصولات پتروشیمی پدید آمده است.
نرخگذاری دستوری دولت درباره خوراک پتروشیمیها این نوع نرخگذاری دستوری برای شرکتهای پتروشیمی بهخصوص متانول سالها تا به دلیل کاهش قیمت جهانی متانول، سودآوری آن تا بهشدت کاهش و حتی موجب زیان شده است. افزایش قیمت جهانی نفت و درنتیجه آن افزایش قیمت متانول به دلیل همبستگی قیمت گاز طبیعی به نفت، در صورت افزایش قیمت نفت بهای گاز افزایش و درنتیجه بهای تمامشده متانول افزایش مییابد. عدم رشد صنایع پاییندستی متانول در کشور متانول جز محصولات پایه و صنایع بالادستی محسوب میشود که با توسعه صنایع پاییندستی میتوان محصولاتی باارزشافزوده بالاتر، درآمد فروش و ارزآوری بیشتری ایجاد نمود. محدودیتهای ایجادشده ناشی از تحریمهای غرب تحریمهای سالهای اخیر، موجب شده است میزان فروش صادراتی و انتقال وجوه ارزی با محدودیتهایی روبهرو باشد. ریسک تأمین مواد اولیه و سرویسهای جانبی در صورت عدم تأمین مواد اولیه لازم شرکتهای متانولی با عدم یا کاهش تولید مواجه و همچنین در زمانهای افزایش مصرف گاز ریسک گاز متصور است.